Πιο παράξενο κι από Επιστημονική Φαντασία: Το Avatar, η Κοπεγχάγη και η πολιτική για την Κλιματική Αλλαγή
Το Avatar εξελίσσεται το 2154 στον μακρινό πλανήτη Πανδώρα, ο οποίος βρίσκεται στο στόχαστρο πολυ-γαλαξιακών εταιριών για εκμετάλλευση, εξαιτίας των πλούσιων φυσικών πόρων του. Υπάρχει μονάχα ένα πρόβλημα: ο ιθαγενής πληθυσμός – γνωστός ως Na'vi – βρίσκεται στη μέση. Το στέλεχος της επιχείρησης που ηγείται την εκστρατείας των ανθρώπων κατά του Πανδώρα – τον οποίο ερμηνεύει εξαιρετικά ο ηθοποιός Giovanni Ribisi – αποφασίζει ότι οι Na'vi πρέπει να απομακρυνθούν δια της βίας από τη γή τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η επαρκής εξόρυξη ενός πολύτιμου ορυκτού – το οποίο, κωμικά, αποκαλείται «unobtanium» - το οποίο θα βοηθήσει την εξασφάλιση τεραστίων κερδών για την εταιρία του και ίσως λύσει την απειλητική ενεργειακή κρίση που μαστίζει την ετοιμοθάνατη Γη.
Στο ρόλο ενός βετεράνου του πολέμου και παραπληγικού, ο ηθοποιός Sam Worthington αναλαμβάνει τον κεντρικό ρόλο της ταινίας ως Jake Sully, έναν βετεράνο πολέμου που συμμετέχει στο πρόγραμμα Avatar, στο οποίο ελέγχει ένα από τα πολλά σώματα εξωγήινων (μικτά με ανθρώπινο DNA) που έχουν σχεδιαστεί και αναπτυχθεί με σκοπό να διεισδύσουν την Πανδώρα και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των Νa'vi (προκειμένου να τους εξαναγκάσουν να απομακρυνθούν).
Το Avatar αποτελεί μια απτόητη καταδίκη του αμερικανικού μιλιταρισμού, συμπεριλαμβάνοντας και την γενοκτονική βία κατά των ιθαγενών της Αμερικής, και τη δολοφονική επιθετικότητα «σοκ και δέους» των ΗΠΑ στο Ιράκ που προκάλεσε το θάνατο περισσότερων από 1.000.000 Ιρακινών. Η ταινία εκθέτει επίσης το σκοτεινό σημείο της μισθοφορικής βίας και των βάρβαρων επιθέσεων εις βάρος Ιρακινών πολιτών από εταιρίες όπως η Blackwater και η Aegis Defense Services. Στο Avatar την ηγεσία της στρατιωτική καμπάνια εναντίον των ιθαγενών της Πανδώρας έχουν στρατιωτικοί βετεράνοι οι οποίοι έχουν προσληφθεί οπορτουνιστικά από την Αναπτυξιακή Διοίκηση Πόρων – μια εταιρία υπεύθυνη για την ηγεσία της διαγαλαξιακής εκστρατείας κατά των ιθαγενών Na’vi.
Ενώ οι κριτικοί κινηματογράφου επαινούν τα καταπληκτικά 3-D ειδικά εφέ του Avatar, τα οποία κόστισαν περίπου 230.000.000 δολάρια, η πιο πολύτιμη άποψη της ταινίας είναι η συνεισφορά σε έναν ιδιαίτερα αναγκαίο διάλογο για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής και το κενό της υλιστικής κουλτούρας. Κεντρική στην ταινία είναι η ηθική πρόκληση για τον καπιταλισμό, όπως και η αμφισβήτηση των διαφωτιστικών απόψεων της γραμμικής «ανάπτυξη», προσωποποιημένη μέσω των προσπαθειών να εμπορευματοποιηθεί η φύση σαν να ήταν απλά ακόμα μία πηγή αγαθών προς πακετάρισμα και εκμετάλλευση. Το Avatar αμφισβητεί την τυφλή προσήλωση της ανθρωπότητας στην αέναη διεύρυνση του συστήματος των εταιρικών κερδών και την ανησυχία για την οικονομική εξέλιξη εις βάρος του μέλλοντός μας. Τα τελευταία 150 χρόνια αποτελούν μια μεγαλειώδη απεικόνιση του ύψους του ανθρώπινου πολιτισμού και της υπεροχής του, ή αντιπροσωπεύουν ένα αποτυχημένο πείραμα, σημαδεμένο από τις επιδιώξεις της εταιρικής απληστίας και την εξαχρείωση του φυσικού κόσμου; Το Avatar καταπιάνεται με αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα με ένα στιλ και μια ειλικρίνεια που είναι σπάνια στο κόσμο των μεγάλων επιχειρήσεων παραγωγής ταινιών. Το πραγματικά παράδοξο σε αυτή την ταινία είναι ότι θα είναι μία από τις πιο επικερδής ταινίες όλων των εποχών. Παρόλα αυτά, οι ιδεολογικές αντιφάσεις που είναι έμφυτες στο καπιταλιστικό σύστημα, δεν θα έπρεπε να αποτρέψουν τους θεατές να εκτιμήσουν αυτή την ταινία, παρά τις προσπάθειες των mainstream κριτικών κινηματογράφου να αγνοήσουν ή να καταδικάσουν τα πολιτικά της μηνύματα.
Κριτικοί κινηματογράφου από επώνυμες εφημερίδες σε όλη τη χώρα θαύμασαν την τεχνολογική λαμπρότητα του Avatar, ενώ αγνόησαν τις προειδοποιήσεις του για την καταστροφική κατανάλωση των μη ανανεώσιμων πηγών και τις συνέπειες στον πλανήτη και την ανθρωπότητα. Ο εμπορικός Τύπος επιχειρεί να κατηχήσει τους Αμερικανούς για να πιστέψουν ότι η «επιτυχία» και το «Αμερικανικό Όνειρο» εξαρτώνται από τα πόσα «γκατζετάκια» αγοράζει κανείς. Η λογική αντίφαση των προσπαθειών να ικανοποιηθούν οι συναισθηματικές ανάγκες κάποιου μέσω ενός καταναλωτικού συστήματος που αφήνει κάποιον να θέλει όλο και περισσότερα, δεν χάνεται στο τελευταίο έργο του Cameron, αν και προφανώς το μήνυμα έχει ξεφύγει από τους κριτικούς ταινιών. Ο Kenneth Turan των Los Angeles Times τιμά τον Cameron ως «οραματισμή» του κινηματογράφου, ενώ υποτιμά το Avatar ως μία «αντι-τεχνολογική ταινία που διαλαλεί τις θεραπευτικές ιδιότητες της φύσης αλλά που είναι χωμένη μέχρι το λαιμό από τα πιο καινούρια μαραφέτια και γκάτζετς». Ο Joe Morgenstern από την αντιδραστική Wall Street Journal μοιρολογεί ότι «όσο πιο κοντά φτάνει η ταινία σε μια άτσαλη παραβολή της αποικιοκρατικής επιθετικότητας στις ζούγκλες ενώ εξωγαλαξιακού Βιετνάμ, τόσο περισσότερο η μαγεία ξεθυμαίνει». Η Claudia Puigi από το USA Today είναι έκθαμβη από τα «μαγευτικά» ειδικά εφέ, αλλά όχι από τους «κούφιους διαλόγους». Στην Boston Globe, ο Ty Burr επιτίθεται κατά αυτού του «τελευταίου high-tech επιτεύγματος της διασκέδασης που μας κάνει κήρυγμα ότι η τεχνολογία είναι κάτι κακό. Και ο ανθρώπινος πολιτισμός. Η πολιτική κουλτούρα της ταινίας είναι παιδικά δισδιάστατη, ενίοτε προσβλητική, ειδικά αν γνωρίζεις κάτι για τις ένοπλες δυνάμεις». Ο Jake Coyle του Associated Press κριτικάρει την ταινία ως γεμάτη με κλισέ: «το μήνυμα του περιβαλλοντισμού και των κρεμάμενων από δέντρα συνηχήσεων, αλλά έναν τόσο απλά δίκαιος σκοπός στερεί από το Avatar από το δράμα και την πολυπλοκότητα».
Ο Upton Sinclair είπε κάποτε ότι «είναι δύσκολο να κάνεις κάποιον να καταλάβει κάτι, όταν η δουλειά του είναι να μην το καταλάβει». Η επαγγελαμτική άγνοια δεν αποτελεί έκπληξη δεδομένο ότι οι κριτικοί του Avatar έχουν χτίσει τις εντυπωσιακές καριέρες τους σε ένα εταιρικό σύστημα των μίντια, το οποίο πουλάει στο κοινό τις αρετές της άνευ ορίου κατανάλωσης. Απ’ότι φαίνεται είναι πολύ δύσκολο για τις mainstream αυθεντίες να αναγνωρίζουν τα ψεύδη που πωλούν τα ΜΜΕ και οι εταιρικές πολιτικές ελίτ – ειδικά τις ψευδείς υποσχέσεις ότι η συνεχής κατανάλωση προϊόντων μπορεί να σε κάνουν ευτυχισμένο και πλήρη, και ότι ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να γίνει «ακριβώς σαν τις ΗΠΑ», αν εισέλθει στον καπιταλισμό της «ελεύθερης αγοράς». Η στοιχειώδης λογική υποδεικνύει ότι αυτές οι υποσχέσεις (ειδικά η δεύτερη) είναι μια απάτη, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ καταναλώνουν το 25% της παγκόσμιας ενέργειας, με έναν πληθυσμό μόλις 300.000.000 ανθρώπων. Τα βασικά μαθηματικά δείχνουν ότι, αν οι φτωχοί του κόσμου πίστευαν την υπόσχεση των ΗΠΑ για απεριόριστη ευμάρεια, τότε θα χρειαζόταν περίπου 6 πλανήτες Γη, για να φτάσουν τα 6.7 δισεκατομμύρια των ανθρώπων το επίπεδο της κατανάλωσης των ΗΠΑ.
Η φραστική περιφρόνηση που έλαβε το Avatar από τις αυθεντίες δεν σταμάτησε τις επιχειρήσεις από το να προσπαθούν να εξαργυρώσουν, με οργουελικό στυλ, την οικονομική επιτυχία της ταινίας. Διαστροφικά, η ταινία έχει συνδεθεί με τις διαφημίσεις για προϊόντα για το Big Mac της McDonald’s, τα κινητά τηλέφωνα της LG και την Coke Zero. Ωστόσο, όσοι βλέπουν την ταινία με ένα πιο κριτικό μάτι λίγο θα δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν ότι είναι αντικαταναλωτική και αντιιμπεριαλιστική. Επιπλέον, η πολιτική του Cameron είναι ιδιαίτερα διορατική σε μια εποχή που λόγιοι αποδεικνύουν την εξάρτηση των ΗΠΑ στην αδιάκριτη βία και τη συλλογική τιμωρία στον πόλεμο στο Ιράκ. Ομοίως, η υποψία του Cameron για τη μαζική κατανάλωση είναι εύστοχη. Τα τελευταία 150 χρόνια της «ανάπτυξης» του καπιταλισμού στηρίζονται σε μια μη αειφόρο οικονομία βασισμένη στον άνθρακα, και κανένας πολιτικός ή επιχειρηματικός ηγέτης εμφανίστηκε με κάποιο λογικό σχέδιο για το πώς θα απογαλακτιστεί το ανθρώπινο είδος από τις καταστρεπτικές μη ανανεώσιμες τεχνολογίες. Περίπου το 86% της παγκόσμιας ενεργειακής κατανάλωσης προέρχεται από ορυκτά καύσιμα, και η πιθανή συνέπεια της αποτυχίας να μειωθεί αυτή η κατανάλωση είναι το κύριο σημείο εστίασης των περιβαλλοντικών επιστημόνων την επομένη των αποτυχημένων συνομιλιών της Κοπεγχάγης. Τελικά, η ανάλυση του Cameron για τα δομικά ελαττώματα στην αειφόρο ανάπτυξη, είναι πραγματικά διορατική. Ο Cameron δεν επιλέγει τον εύκολο δρόμο, όπως πολλοί σκηνοθέτες που κάνουν καρικατούρες επιχειρήσεων ως το κακό προσωποποιημένο σε μερικά κακά στελέχη επιχειρήσεων. Αντίθετα, το κύριο πρόσωπο της εταιρικής ισχύς στην ταινία είναι ο Carter Selfridge (τον οποίο υποδύεται ο Giovanni Ribisi), ο οποίος εξηγεί ότι η αναγκαστική απομάκρυνση των ιθαγενών Na'vi από τη γή τους δεν είναι κάτι το προσωπικό και κάτι που ο ίδιος δεν απολαμβάνει που το κάνει. Ο Selfridge εξηγεί ότι οι επιχειρήσεις απαιτούν αενάως αυξανόμενα κέρδη/ Όλες οι εταιρίες, στο κάτω-κάτω της γραφής, πρέπει να βγάλουν λεφτά. Η αναγνώριση του ρατσισμού και της περιφρόνησης για τους ιθαγενείς από τον Selfridge είναι επίσης πολιτικά σχετική, υπό το φως της κατάληψης μουσουλμανικών εδαφών από τις ΗΠΑ και τις συνεχιζόμενες επιθέσεις εις βάρος μουσουλμάνων που είναι παρούσες στην λαϊκή κουλτούρα της Αμερικής και στον Τύπο.
Στο κλασικό ποίημα «Δον Χουάν», ο Λόρδος Βύρωνας εξηγεί ότι «η αλήθεια είναι πάντα παράξενη, πιο παράξενη από τη φαντασία». Αυτό παραμένει σχετικό υπό το φως της πανωλεθρίας για την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ποιος θα το φανταζόταν ότι μια ταινία σαν το Avatar, που εξελίσσεται σε έναν φανταστικό και μακρινό επιστημονικής φαντασίας κόσμο, θα ανακαλύπταμε περισσότερη αλήθεια για τους εαυτούς μας απ’ ότι στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης της πραγματικής ζωής, με επικεφαλής πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι αρνούνται να αναγνωρίσουν την προφανή πραγματικότητα ότι υπάρχουν πραγματικά οικολογικά όρια στην οικονομική ανάπτυξη;
Λίγη ουσία προέκυψε από τις συναντήσεις στην Κοπεγχάγη, που ο Obama χαρακτήρισε ως «άνευ προηγουμένου σημαντική εξέλιξη» στην προσπάθεια να σωθεί ο πλανήτης για το ανθρώπινο είδος. Η συμφωνία υποτίθεται ότι δεσμεύει την Ινδία, την Κίνα και τις ΗΠΑ να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο μέλλον, ενώ πιέζει τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να παράσχουν 100 δισεκατομμύρια το χρόνο για να βοηθήσουν τον Τρίτο Κόσμο να φτάσει τα όρια για τις εκπομπές ρύπων μέχρι το 2020. Στην πραγματικότητα, οι στόχοι που έθεσε ο Obama είναι ανεπαρκείς για τις απαιτούμενες μειώσεις που οι επιστήμονες λένε ότι είναι απαραίτητες για να κατασταλεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Ίσως πιο σημαντικό είναι ότι η συμφωνία της Κοπεγχάγης δεν περιέχει ουσιαστικά λεπτομέρειες για το πώς θα χρηματοδοτηθεί η βοήθεια προς τον Τρίτο Κόσμο, και ούτε υπάρχουν προθεσμίες για το πότε (εάν γίνει ποτέ) θα γίνει νομικά δεσμευτική αυτή η συμφωνία. Οι πανηγυρισμοί για την Κοπεγχάγη με αυτή την μη δεσμευτική συμφωνία είναι παρόμοιοι με το να πανηγυρίζει κανείς για νόμους που καθιστούν παράνομη την οικονομική κερδοσκοπία αλλά δεν έχουν μηχανισμούς επιβολής.
Η συζήτηση των mainstream ΜΜΕ για την Κοπεγχάγη ήταν από ανύπαρκτη έως αντιπαραγωγική. Μια εξέταση όλων των δελτίων ειδήσεων, από το MSNBC, το Fox, και το CNN, από τις 17-19 του Δεκέμβρη κατά την αποκορύφωση των συζητήσεων στην Κοπεγχάγη, δείχνει ότι μόλις οι 12 από τις 52 ιστορίες που καλύπταν το γεγονός συνοδευόταν από κάποιου είδους δημόσιου διαλόγου για την πολιτική. Με άλλα λόγια, έχει υπάρξει πολύ λίγη πραγματική συζήτηση μεταξύ των καλεσμένων των μέσων για την πρόοδο των συνομιλιών και τα πλεονεκτήματα και τα πισωγυρίσματα που έγιναν με τη συμφωνία. Αντί να αξιολογούνται κριτικά οι συναντήσεις, τα περισσότερα ρεπορτάζ απλά παπαγάλιζαν τις δηλώσεις και τις πράξεις αυτών που παρευρίσκονταν στη Σύνοδο – συγκεκριμένα, του Barack Obama, της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Hillary Clinton, και του υπουργού Τύπου Robert Gibbs.
Όταν πράγματι γινόταν διάλογος, ήταν κατά μεγάλο μέρος τοξικός. Από τα 12 καλωδιακά προγράμματα που περιείχαν συζήτηση για την Κοπεγχάγη, τα τρία τέταρτα (εννέα προγράμματα) επιχειρούσαν να δομήσουν έναν τεχνητό διάλογο γύρω από το «αμφιλεγόμενο» της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Σε αυτές τις συζητήσεις παρουσιαζόταν, από τη μια μεριά, τα συμπεράσματα της ευρείας πλειοψηφίας της επιστημονικής κοινότητας ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι γεγονός, προκλήθηκε από τον άνθρωπο και αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ανθρωπότητα, και, στην άλλη μεριά, η πολύ μικρή κοινότητα των αρνητών (μεταξύ των οποίων και οι συντηρητικοί πολιτικοί, εκπρόσωποι think-tank οργανώσεων που χρηματοδοτούνται από ορυκτά καύσιμα, και αυθεντίες της δεξιάς) οι οποία, συνωμοσιακά, υποστήριζαν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι μια απάτη που δημιούργησαν οι επιστήμονες για να κερδίσουν «πρεστίζ» και να βγάλουν χρήματα, και ότι το να γίνουν οι μη απαραίτητες μειώσεις στις εκπομπές των αερίων του CO2 θα καταστρέψει εργασίες και θα ζημιώσει την οικονομία. Δυστυχώς, ο δημόσιος «διάλογος» για την Κοπεγχάγη δεν έφτασε πιο πέρα από προπαγανδιστικούς και εγκεφαλικά νεκρούς ισχυρισμούς ότι κανείς πρέπει να διαλέξει μεταξύ περιβάλλοντος και οικονομίας.
Η σοβαρή εξαχρείωση της κουλτούρας των ΜΜΕ μας σε ένα σημαντικό ζήτημα όπως είναι η κλιματική αλλαγή είναι θλιβερή, υπό το φως της λαϊκής εντολής για άμεση δράση. Μια δημοσκόπηση της USA Today, από τη δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, υποδεικνύει ότι το 55% των Αμερικανών αυτή τη στιγμή είναι υπέρ της «υπογραφής μια δεσμευτικής παγκόσμιας συνθήκης στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης, η οποία θα απαιτούσε από τις ΗΠΑ να μειώσουν σημαντικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου». Μια δημοσκόπηση από το ABC/Washington Post του ίδιου μήνα δείχνει ότι το 65% του κοινού συμφωνεί ότι «η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έπρεπε να ρυθμίσει την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, αυτοκίνητα και εργοστάσια σε μια προσπάθεια να μειώσει την παγκόσμια υπερθέρμανση». Η υποστήριξη της πλειοψηφίας για τη μείωση των εκπομπών του CO2 είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή υπό το φως ότι τα ΜΜΕ και οι πολιτικοί επιτίθενται στην επιστήμη για την παγκόσμια υπερθέρμανση. Η κοινή γνώμη είναι πάντα ευάλωτη στην χειραγώγηση, και δεν πρέπει να εκπλαγούμε αν το κοινό γίνει λιγότερο ανοιχτό προς τις προτεινόμενες μειώσεις του CO2, καθώς οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής εντείνουν τις προσπάθειές τους για να μπλοκάρουν τη δράση από το Κογκρέσο.
Το ταξίδι του Obama στην Κοπεγχάγη αντιπροσωπεύει ένα παράθυρο ευκαιριών για τους προοδευτικούς. Ένα ανανεωμένο περιβαλλοντικό κίνημα είναι απολύτως απαραίτητο για να αντιμετωπιστεί το μπαράζ παραπληροφόρησης που θ εξαπολύσουν οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής καθώς θα συζητιέται η νομοθεσία για τη μείωση των εκπομπών του CO2 στην Γερουσία των ΗΠΑ, το 2010. Οι προοδευτικοί πρέπει να καταστήσουν πρώτη τους προτεραιότητα την αμφισβήτηση της προπαγάνδας για την υπερθέρμανση του πλανήτη, αφού είδαμε τη ζημιά που μπορεί να γίνει όταν οι εταιρικές φωνές χειραγωγούν την κοινή γνώμη στην μάχη για τη μεταρρύθμιση του τομέα Υγείας στις ΗΠΑ. Αυτή τη φορά, έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε από τις προηγούμενες αποτυχίες μας.
Πηγή:ZNet
.png)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου